Cảnh báo những loại thực phẩm ảnh hưởng đến giai đoạn dậy thì của trẻ

Chế độ ăn uống là nguyên nhân chính dẫn đến hiện tượng dậy thì sớm đang trở nên phổ biến ở trẻ. Không chỉ thế, những loại đồ ăn này còn dễ làm trẻ tăng cân và không tốt cho sức khỏe.

Chị Nguyễn Thị Hương (Thanh Xuân, Hà Nội) cho biết, mới đây khi phát hiện cô con gái 6 tuổi có những dấu hiệu bất thường về chiều cao, cân nặng, chị đã đưa con đến phòng khám tư của bác sĩ chuyên khoa nội tiết khám và được chẩn đoán dậy thì sớm. Mới 6 tuổi nhưng con gái chị Hương đã nặng 40kg và món ăn ưa thích của cháu là xúc xích, đồ ăn nhanh. Tại phòng khám, chị Hương đã “ngã ngửa” khi được bác sĩ cho biết những món mà con gái chị “nghiện” là một trong các nguyên nhân gây dậy thị sớm.

Nghe bác sĩ nói vậy, chị Hương không tin nổi vào tai mình, trong đầu chị chỉ nghĩ dậy thì sớm là do nội tiết, môi trường chứ hoàn toàn không có yếu tố thực phẩm. Nghĩ đến lời khuyến cáo của bác sĩ chị mới giật mình vì chính thói quen của mình đã gây ảnh hưởng đến con.

Không chỉ riêng chị Hương mà rất nhiều phụ huynh đều hoang mang, lo lắng khi biết thông tin dậy thì sớm có mối quan hệ mật thiết với nguồn thực phẩm.

Trao đổi với PV báo Người Đưa Tin, PGS.TS Nguyễn Thị Hoàn, nguyên Trưởng khoa Nội tiết - Chuyển hóa - Di truyền (bệnh viện Nhi Trung ương) cho hay: Thức ăn nhanh là thực phẩm dễ ăn, đa số đều qua chiên, rán… nên trẻ rất thích nhưng nó lại là nguyên nhân gây thừa cân, béo phì, dư năng lượng.

“Trong số những nguyên nhân gây dậy thì sớm thì yếu tố cần lưu ý hàng đầu là môi trường, nội tiết, bệnh lý u não. Vấn đề dinh dưỡng, béo phì ảnh hưởng tới dậy thì sớm là có. Trẻ béo phì thường có nguy cơ dậy thì sớm cao”, PGS. Hoàn nói.

Trước thông tin trẻ ăn nhiều thịt, uống sữa sẽ dậy thì sớm, PGS. Hoàn khẳng định: “Hiện chưa có nghiên cứu khoa học nào chứng minh thức ăn nhanh gây dậy thì sớm. Thức ăn nhanh thường gây béo phì ở trẻ.

Tuy nhiên, các bậc cha mẹ cũng lưu ý những loại thực phẩm tăng trọng không được kiểm soát (nhất là thịt của những con vật cần có sự vỗ béo nhanh như: Gia súc, gia cầm nuôi tăng trọng) đều có nội tiết tố. Và khi trẻ ăn nhiều thịt còn tồn dư thuốc tăng trọng sẽ dễ bị dậy thì sớm”.

Một chuyên gia dinh dưỡng cảnh báo, hầu hết những loại trái cây, rau quả trái mùa xanh tươi, chín đẹp đều sử dụng thuốc kích thích tăng trưởng, ra hoa kết quả và thuốc ép chín trái mùa gây dậy thì sớm.

Thực phẩm ăn nhanh được chiên rán nhiều dầu mỡ ở nhiệt độ cao khi đi vào cơ thể sẽ chuyển hóa thành chất béo, làm gia tăng lượng mỡ thừa, từ đó gây rối loạn nội tiết tố cũng là nguyên nhân khiến trẻ mắc bệnh này.

Các loại thực phẩm đóng hộp thường chứa chất tạo màu (phtalanats) hiện đã bị cấm sử dụng vì nếu sử dụng ở hàm lượng cao sẽ có tác dụng như hocmone giới tính, gây ra hiện tượng dậy thì sớm.

Theo PGS. Hoàn, bộ Y tế cần có kiểm định và lấy mẫu ngẫu nhiên các loại thực phẩm, thức ăn nhanh để xét nghiệm đưa ra cảnh báo cho người dân. “Để hạn chế dậy thì sớm, cách tốt nhất, cha mẹ nên theo dõi chiều cao và cân nặng của để có chế độ ăn cho con phù hợp, đặc biệt lưu ý đến nguồn thực phẩm sạch. Nên cho trẻ ăn đủ 4 nhóm thực phẩm như chất đạm, chất béo, ngũ cốc và vitamin - khoáng chất. Những thực phẩm giàu chất đạm, chất béo cần hạn chế cho trẻ nhỏ ăn”.

Ăn uống thất thường là dấu hiệu "tố" bạn đang có vấn đề về sức khỏe

Katerina Laktionova (sống ở Italy) là cái tên mới nhất trong danh sách những ngôi sao chết vì chán ăn. Nữ người mẫu Katerina Laktionova mắc chứng biếng ăn trong một thời gian dài và hậu quả là thân hình gầy trơ xương. Khi trút hơi thở cuối cùng, cô chỉ nặng 35kg.

Ngược lại, nhiều người như Jane Fonda, Elton John, công nương Diana,... lại mắc bệnh cuồng ăn. Tất cả đều thuộc chứng rối loạn ăn uống.

Theo các chuyên gia dinh dưỡng, rối loạn ăn uống được chia thành 3 dạng gồm: Chán ăn, cuồng ăn và nghiện ăn. Chán ăn là không muốn ăn vì ám ảnh tăng cân; cuồng ăn là ăn thật nhiều rồi tập thể dục quá mức hoặc chủ động nôn thức ăn, người bệnh có cảm giác tội lỗi với các hành vi ăn uống của mình; nghiện ăn là ăn không kiểm soát đến mức béo phì.

BS. Tường Vi (phòng khám dinh dưỡng của trung tâm Y tế dự phòng Hà Nội) cho hay, có rất nhiều vấn đề về sức khỏe là hệ lụy của chứng rối loạn ăn uống. Người bệnh cần phải đến bác sĩ để chữa trị tâm lý và lấy lại chế độ ăn cân bằng. Nếu tự nhiên chán ăn, bạn hãy nghĩ đến 2 khả năng: Chán ăn sinh lý và chán ăn bệnh lý. Chứng chán ăn không chỉ làm người bệnh suy kiệt về thể chất, làm tinh thần họ khủng hoảng mà nó còn tiềm ẩn nguy cơ của nhiều bệnh nguy hiểm.

Với những người chán ăn sinh lý, nguyên nhân là do có sự thay đổi mạnh mẽ về tình cảm như lo buồn, hoảng sợ quá mức ảnh hưởng đến hoạt động của hệ thần kinh trung ương điều khiển về ăn uống.

Chán ăn bệnh lý thường rơi vào những người mắc bệnh cảm cúm, dạ dày, gan,… Nếu một người thường xuyên không muốn ăn, đại tiện lỏng, ngửi mùi thức ăn (nhất là thức ăn có nhiều mỡ) thấy ngán và bị tiêu chảy ngay là do cơ năng của dạ dày và ruột giảm. Nếu bệnh nhân cảm thấy chán ăn, nhạt miệng, ngạt mũi, chảy nước mũi,… phần nhiều là do cảm cúm.

Theo các bác sĩ, chứng chán ăn trở nên nguy hiểm đối với những người mắc bệnh gan. Vì đây là căn bệnh nguy hiểm, diễn tiến âm thầm, phần lớn không có triệu chứng gì, nhưng đến khi có triệu chứng chán ăn, mệt mỏi, buồn nôn, vàng da,… thì bệnh tình thường đã rất nặng, thậm chí bệnh nhân đã bị xơ gan.

Vì thế, khi có biểu hiện rối loạn ăn uống, người bệnh cần được thăm khám và được bác sĩ tư vấn kịp thời.

Hoang mang khi trẻ dậy thì quá sớm

Ngày nay, độ tuổi dậy thì trung bình ở các bé trai, bé trai đã giảm đi, hơn nữa, số ca dậy thì sớm lại tăng đột biến khiến các bậc phụ huynh rất hoang mang vì không biết rõ nguyên nhân vì như thế nào

Mặc dù mới chỉ 18 tháng tuổi nhưng con gái của chị Nguyễn Ng.Y., ngụ tại tỉnh Tiền Giang đã bắt đầu có kinh nguyệt. Theo lời kể của chị, trước đó cháu bé bị ra huyết trắng âm đạo, đi khám thì bác sĩ kêu do vệ sinh không kỹ. Tuy nhiên ngay sau đó, cháu bé có hiện tượng xuất huyết âm đạo.

Quá lo lắng, chị mang con đi khám lần nữa thì các bác sĩ nghi ngờ cháu bé bị xâm hại tình dục. Qua theo dõi, chị Ng.Y. nhận thấy cứ mỗi tháng một lần, bé lại xuất huyết âm đạo và chị quyết định đưa con lên bệnh viện Nhi Đồng 1 (TP.HCM) để được điều trị. Tại đây, chị vô cùng ngỡ ngàng khi bác sĩ kết luận con của chị mắc chứng dậy thì sớm.

Tương tự, một bé trai 3 tuổi cũng được gia đình đưa đến bệnh viện Nhi Đồng 1 vì bỗng dưng… vỡ giọng. Thay vì có giọng nói trong trẻo của một đứa trẻ thì bé lại có giọng nói ồm ồm của một người đàn ông trưởng thành. Qua thăm khám, các bác sĩ xác nhận có một khối u ở vùng hạ đồi (vùng não) đã tiết ra nội tiết tố sinh dục khiến cho dây thanh quản của bé dày lên và có hiện tượng vỡ giọng như bước vào giai đoạn dậy thì. 

Giống trường hợp trên, 6 tháng trước chị Nguyễn Thị Tr.,ngụ tại tỉnh Bến Tre bắt đầu lo lắng khi con gái của chị dù mới chỉ 4 tuổi nhưng ngực có dấu hiệu to ra, có huyết trắng âm đạo. Vào cuối tháng 3 vừa qua, chị càng hốt hoảng khi con gái bắt đầu xuất hiện kinh nguyệt, chị đành đưa con lên bệnh viện Nhi Đồng 1 để được điều trị. “Ban đầu tôi nghĩ là con mình mắc bệnh gì đó chứ thật tình không nghĩ cháu dậy thì khi mới chỉ 4 tuổi”, chị Nguyễn Thị Tr. cho hay. 

Trên đây là những trường hợp điển hình mà bệnh viện Nhi Đồng 1 (TP.HCM) đã tiếp nhận và điều trị gần đây cho các trẻ bị dậy thì sớm. 

Bác sĩ Huỳnh Thoại Loan (Trưởng khoa Thận - Nội tiết, bệnh viện Nhi Đồng 1) cho biết, trẻ dậy thì sớm là trẻ có những biểu hiện về thể chất và hormone của tuổi dậy thì ở lứa tuổi sớm hơn bình thường, dưới 8 tuổi đối với trẻ gái và dưới 9 tuổi đối với trẻ trai. Đó là những bất thường gây ra kích thích nội tiết tố ở vùng hạ đồi, tuyến yên và tuyến sinh dục khiến trẻ dậy thì sớm. Nếu như trước đây, mỗi năm khoa Thận – Nội tiết, bệnh viện Nhi Đồng 1 chỉ tiếp nhận 5-6 ca bệnh thì chỉ trong năm 2016 đã có khoảng 200 trẻ đến khám, trong đó có 120 trẻ được xác định dậy thì sớm. 

Cần phát hiện sớm để kịp thời khống chế dậy thì sớm 

Theo bác sĩ Huỳnh Thoại Loan, tuổi dậy thì tùy thuộc vào chủng dân, tiền sử, gene di truyền của gia đình, thông thường bố mẹ dậy thì vào lứa tuổi nào thì con cũng bắt đầu dậy thì ở lứa tuổi tương đương. Tuy nhiên, nhiều trẻ rơi vào trường hợp dậy thì sớm không rõ nguyên nhân. 90% trường hợp trẻ gái dậy thì sớm không rõ nguyên nhân còn 40% trẻ trai dậy thì sớm do có một khối u nằm trong vùng não tiết ra nội tiết tố khiến trẻ dậy thì sớm. 

Ngoài ra, tình trạng dinh dưỡng cũng quyết định một phần đến việc dậy thì sớm của trẻ. “Khi trẻ được cung cấp quá nhiều dinh dưỡng, trẻ béo phì cũng dễ dẫn đến dậy thì sớm. Hoặc trẻ thường xuyên xem các loại phim, ảnh liên quan đến quan hệ khác giới cũng dễ kích thích dậy thì sớm”, bác sĩ Huỳnh Thoại Loan cho biết. 

Nhận định về số lượng trẻ dậy thì sớm đến điều trị ngày càng tăng, bác sĩ Huỳnh Thoại Loan cho rằng có thể liên quan đến việc ăn các loại thực phẩm có sử dụng chất tăng trưởng như thịt heo, gà, vịt. Bên cạnh đó, trong các sản phẩm sữa tắm, dầu gội đầu dành cho người lớn cũng có chứa estrogen, có thể kích thích dậy thì sớm nếu trẻ sử dụng các sản phẩm này thường xuyên. 

Dậy thì sớm ở trẻ có thể dễ dàng nhận biết từ các triệu chứng như tuyến vú phát triển, to lên, xuất hiện kinh nguyệt ở trẻ gái; còn trẻ trai thì xuất hiện lông mu, vỡ giọng, có mụn, dương vật lớn hơn so với trẻ cùng tuổi. 

Mặc dù các bác sĩ khẳng định, dậy thì sớm không ảnh hưởng đến chức năng sinh sản sau này nhưng có thể để lại những hậu quả ảnh hưởng lớn đến sự phát triển thể chất cũng như tâm lý của trẻ. Trước mắt, trẻ dậy thì sớm khó thích nghi được với những thay đổi đặc tính sinh dục thứ phát, không thể tự mình xoay xở khi có kinh nguyệt quá sớm chẳng hạn. 

Bên cạnh đó, trẻ dậy thì sớm mặc dù phát triển nhanh hơn trẻ cùng lứa nhưng lại có nguy cơ thấp lùn hơn khi đến tuổi trưởng thành do xương phát triển nhanh khi còn bé nhưng đến giai đoạn nhất định, xương sẽ tự đóng lại. “Ngoài ra, do dậy thì sớm, cơ thể trẻ trở nên phổng phao, nở nang hơn, thu hút sự chú ý của người khác và trẻ dễ rơi vào tình trạng bị xâm hại tình dục”, bác sĩ Huỳnh Thoại Loan cho biết.

Các bác sĩ cảnh báo, phụ huynh cần phát hiện các biểu hiện dậy thì sớm của trẻ để được điều trị can thiệp kịp thời. Để phòng ngừa, phụ huynh nên giữ tình trạng dinh dưỡng của trẻ ở mức ổn định, vừa phải, hạn chế tình trạng tăng cân quá nhiều, nhất là ở trẻ gái.

Hạn chế cho trẻ tiếp xúc sớm với các hình ảnh gợi lên quan hệ giới tính. Khoa học cũng chứng minh, trong 20-30 năm trở lại đây, tuổi dậy thì đến sớm hơn và hiện nay trẻ từ 9-12 tuổi đã bắt đầu bước vào tuổi dậy thì, do vậy phụ huynh cần có kiến thức nhất định tránh tình trạng lo lắng thái quá, ảnh hưởng đến tâm lý của trẻ.